Decentralization of Power: అధికార వికేంద్రీకరణా రాజకీయ ఆధిపత్యమా
ABN, Publish Date - Sep 25 , 2025 | 05:55 AM
1990లలో రాజీవ్గాంధీ దూరదృష్టితో ఒక మంచి ఆలోచనను ముందుకు తెచ్చారు. ‘‘అధికారం ప్రజల వద్దకు రావాలి’’ అని ఆయన తరచూ చెప్పేవారు. భారతదేశం అసలు గ్రామాల్లోనే ఉందని, ఆ గ్రామాలు తమ అభివృద్ధిని తామే నిర్ణయించుకోలేకపోతే...
1990లలో రాజీవ్గాంధీ దూరదృష్టితో ఒక మంచి ఆలోచనను ముందుకు తెచ్చారు. ‘‘అధికారం ప్రజల వద్దకు రావాలి’’ అని ఆయన తరచూ చెప్పేవారు. భారతదేశం అసలు గ్రామాల్లోనే ఉందని, ఆ గ్రామాలు తమ అభివృద్ధిని తామే నిర్ణయించుకోలేకపోతే ప్రజాస్వామ్యం పూర్తిగా పని చేయదని ఆయన నమ్మకం. ఈ ఆలోచనలు ఆయన పాలనా కాలంలోనే మొదలైనాయి. 1980ల చివర్లో ఆయన పంచాయతీ రాజ్ వ్యవస్థను బలోపేతం చేయాలని ప్రయత్నాలు చేశారు. ఆ సమయంలో దేశంలోని గ్రామీణ ప్రాంతాలు చాలా వెనుకబడి ఉన్నాయి. ఢిల్లీ లేదా రాష్ట్ర రాజధానుల నుంచి అధికారులు నిర్ణయాలు తీసుకుంటున్నారు. ప్రజలకు తమ సమస్యలు తామే పరిష్కరించుకునే అవకాశం లేదు.
రాజీవ్ ఆలోచనను ఆచరణలో పెట్టడానికి 1992లో రాజ్యాంగంలో 73, 74 సవరణలు తీసుకువచ్చారు. ఇవి గ్రామ పంచాయతీలు, పట్టణ స్థానిక సంస్థలకు బలాన్ని ఇచ్చాయి. ఈ సవరణలతో ఎన్నికలు నియమానుసారం జరగాలి, పథకాలను ప్రజలు రూపొందించుకోవాలి, నిధులు వారే వాడుకోవాలి. ఉదాహరణకు– ఒక గ్రామంలో నీటి సమస్య ఉంటే, గ్రామసభలో చర్చించి ట్యాంకు నిర్మాణం చేసుకోవచ్చు. పట్టణాల్లో డ్రైనేజీ సమస్యలు పరిష్కరించుకోవచ్చు.
భారతదేశంలో అధికారం ఎప్పుడూ కేంద్రీకృతమై ఉండేది. బ్రిటిష్ కాలం నుంచి వచ్చిన వ్యవస్థలు అలానే కొనసాగాయి. రాజీవ్గాంధీ ఈ వ్యవస్థను మార్చాలని కోరారు. ఆయన హత్య తర్వాత ఈ సవరణలు అమలయ్యాయి. కానీ ఇక్కడే సమస్య మొదలైంది. ఒకవైపు ప్రజలకు అధికారం ఇస్తున్నారు, మరోవైపు రాజకీయ నాయకులు తిరిగి ఆ అధికారాన్ని తమ చేతుల్లోకి తీసుకుంటున్నారు.
పంచాయతీలకు రాజ్యాంగ హోదా వచ్చిన ఏడాది తర్వాత, 1993లో కేంద్ర ప్రభుత్వం ఎంపీ నిధుల (ఎంపీ లాడ్స్) పథకాన్ని మొదలుపెట్టింది. దీని ప్రకారం ప్రతి ఎంపీకి తన నియోజకవర్గంలో అభివృద్ధి పనులకు సంవత్సరానికి ఐదు కోట్ల రూపాయలు కేటాయిస్తారు. రాష్ట్రాలు కూడా ఎమ్మెల్యే నిధుల పథకాన్ని ప్రారంభించాయి. పైకి చూస్తే ఇది మంచి పథకమే అనిపిస్తుంది. అభివృద్ధి వేగంగా జరుగుతుంది అని అనుకున్నారు. కానీ లోతుగా చూస్తే లోపం కనిపిస్తుంది. పంచాయతీలు, మున్సిపాలిటీలకు అభివృద్ధి పనులు చేయడానికి రాజ్యాంగం హక్కులను ఇచ్చింది. ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేల అసలు పని చట్టాలు చేయడం కదా? ఎందుకు అభివృద్ధి పనుల్లో పాలుపంచుకోవాలి? ఇది రాజకీయ నాయకులను కాంట్రాక్టర్లలా మారుస్తున్నది.
ఒక ఉదాహరణ తీసుకుందాం. గ్రామసభలో చర్చించి ట్యాంకు నిర్మాణం చేయాలని నిర్ణయించారు. కానీ ఎమ్మెల్యే వచ్చి, తన నిధులతో కమ్యూనిటీ హాల్ నిర్మాణం చేస్తానని చెప్పారు. ఎందుకంటే ఆ హాల్పై తన పేరు రాసుకోవచ్చు, ఓట్లు వస్తాయి. ఇలా ప్రజల అవసరాలు పక్కకు వెళ్ళిపోతాయి. కొత్త రోడ్డు లేదా పాఠశాల భవనం ఎలా వచ్చింది అని ఏదైనా గ్రామానికి వెళ్లి అడిగితే చాలామంది చెప్పేది ‘మా ఎమ్మెల్యే చేయించారు’, ‘మా ఎంపీ డబ్బు ఇచ్చారు.’ కానీ ‘గ్రామసభ నిర్ణయించింది’ అని ఎవరూ చెప్పరు. ఇది ఈ పథకాల వల్ల వచ్చిన మార్పు. రాజీవ్గాంధీ కోరిన ‘ప్రజలే యజమానులు’ అనే ఆలోచన పక్కదారి పట్టి, రాజకీయ పరిరక్షణ విధానంగా మారింది.
ఈ పథకాలు ప్రజాస్వామ్యానికి ప్రమాదకరం. ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేలు తమ అసలు పని మానేసి, ప్రాజెక్ట్ మేనేజర్లుగా అవతారం ఎత్తుతున్నారు. ఇది అధికార వికేంద్రీకరణకు వ్యతిరేకం. పైగా అవసరం లేని పనులు చేస్తున్నారు. తద్వారా అవినీతి పెరుగుతున్నది. ఉదాహరణకు, 2018 కాగ్ రిపోర్టులో ఎంపీ నిధులలో 20శాతం నిధులు తప్పుగా వాడినట్టు తేలింది. పంచాయతీలను గ్రామసభలో ప్రశ్నించవచ్చు, కానీ ఎంపీల ఖర్చులపై ఎవరూ అడగరు. దీంతో జవాబుదారీతనం లేకుండా పోతున్నది. ఆరోగ్యం, విద్య వంటి దీర్ఘకాల పనులకు కాకుండా, త్వరగా కనిపించే రోడ్లు, గేట్లు, విగ్రహాలపై డబ్బు ఖర్చు చేస్తున్నారు. ఆ కారణంగా ప్రజల ప్రధాన అవసరాలు తీరవు.
గ్రామంలో చివరి వ్యక్తికి కూడా అధికారం ఇవ్వాలని రాజీవ్గాంధీ కోరారు. కానీ ఇప్పుడు ఆ వ్యక్తి ఎమ్మెల్యే దయ మీద ఆధారపడుతున్నాడు. 73, 74 సవరణల ఆత్మ దెబ్బతిన్నది. స్థానిక సంస్థలు బలహీనంగానే కొనసాగుతున్నాయి. రాజకీయ నాయకులు నిధులపై పట్టు సాధించారు. ఇది భారత ప్రజాస్వామ్యానికి పెద్ద సవాలు. చాలా రాష్ట్రాల్లో పంచాయతీలకు నిధులు సరిగా రావడం లేదు, ఎమ్మెల్యేలు తమ నిధులను ఓట్లు రాబట్టడానికి ఒక ఆయుధం లాగా ఉపయోగిస్తున్నారు.
‘‘ఈ నిధులు ప్రజల తక్షణ అవసరాలు తీర్చడానికి మంచివే కదా’’ అని మద్దతుదారులు అడగవచ్చు. అదే పని స్థానిక సంస్థలు చేయగలవు కదా– అని వీటిని వ్యతిరేకించేవారు ప్రశ్నిస్తున్నారు. సెకండ్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ రిఫార్మ్స్ కమిషన్ (2005–2009) ఈ పథకాలు రద్దు చేయాలని సూచించింది. సుప్రీంకోర్టు 2010లో ఇవి రాజ్యాంగబద్ధమేనని చెప్పినా, అధికార విభజనకు విరుద్ధమని అంగీకరించింది. ప్రశ్న అభివృద్ధి కావాలా? వద్దా అని కాదు, ఎవరు నిర్ణయిస్తారు అన్నదే.
ముందుకు వెళ్లే మార్గాలు ఉన్నాయి. ఈ పథకాలను రద్దు చేసి, నిధులను నేరుగా పంచాయతీలకు ఇవ్వాలి. నాయకులు సలహా ఇవ్వొచ్చు, కానీ తుది నిర్ణయం స్థానికులదే కావాలి. గ్రామసభలు, వార్డు కమిటీలకు బలం పెరగాలి. ప్రతి ప్రాజెక్టును ప్రజా సమావేశంలో చర్చించాలి. సాంకేతికతతో పారదర్శకత పెంచాలి. ప్రతి రూపాయి ఖర్చూ ఆన్లైన్లో కనిపించాలి. ఉదాహరణకు, ఆంధ్రప్రదేశ్లో గ్రామ వార్డు సచివాలయాలు ఇలాంటి ప్రయత్నాలు చేస్తున్నాయి. స్థానిక నాయకులకు తగిన శిక్షణ ఇవ్వాలి. ప్లాన్లు వేయడానికి నిపుణులు, సిబ్బంది కావాలి. ఎమ్మెల్యేలు తమ అసలైన బాధ్యతలను తిరిగి చేపట్టాలి.
30 ఏళ్ల క్రితం రాజీవ్గాంధీ కన్న కల ఎంపీలు, ఎమ్మెల్యేల నిధుల వల్ల దెబ్బతిన్నది. రాజ్యాంగాన్ని, రాజీవ్ వారసత్వాన్ని గౌరవిస్తే, స్థానిక సంస్థలపై విశ్వాసం పెంచాలి. ప్రజాస్వామ్యం అంటే నాయకులు కానుకలు ఇవ్వడం కాదు, ప్రజలు తమ భవిష్యత్తును నిర్ణయించుకోవడం. ఆ మార్గంలో నడిస్తేనే మన ప్రజాస్వామ్యం బలపడుతుంది.
పి. వేణుగోపాల్రెడ్డి
ఏకలవ్య ఫౌండేషన్ వ్యవస్థాపకులు
వార్తలు కూడా చదవండి..
కృష్ణమ్మకు వరద పోటు.. ప్రభుత్వం అలర్ట్
అసెంబ్లీలో ఆమోదం పొందనున్న పలు బిల్లులు
For More AP News And Telugu News
Updated Date - Sep 25 , 2025 | 05:55 AM
