1. • Home » Editorial » Spirituality, Equality, and Devotion

Basavannas Revolutionary Bhakti: బసవన్న ముగ్ధభక్తి

బసవణ్ణ లేదా బసవేశ్వరుడి గురించి ఇంకా పరిశోధనలూ అధ్యయనాలూ కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి. ఈయన 12వ శతాబ్దానికి చెందిన వ్యక్తి..

• బసవణ్ణ (1131–1167) లేదా బసవేశ్వరుడి గురించి ఇంకా పరిశోధనలూ అధ్యయనాలూ కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి. ఈయన 12వ శతాబ్దానికి చెందిన వ్యక్తి. సామాజిక, ధార్మిక, సాహితీ రంగాల్లో బసవన్న తెచ్చిన విప్లవం అనూహ్యమైనది (నిజానికి బసవణ్ణ అనే అనాలి, ఎందుకంటే కన్నడలో ‘అణ్ణ’ అంటే జ్యేష్ఠ సోదరుడనీ ‘అన్న’ అంటే అన్నమనీ అర్థాలున్నాయి. అయితే తెలుగు పాఠకుల కోసం బసవన్న అనే మార్చి రాస్తున్నాను). ఈ శివాద్వైతి త్రికరణశుద్ధిగా నమ్మిందే చెప్పాడు, చేశాడు, బోధించాడు. ఇటువంటి వ్యక్తులు ఎంత అరుదంటే, గాంధీ గురించి ఐన్‌స్టీన్ అన్నట్టుగా, ఈయన కొన్ని శతాబ్దాల క్రితమే మన దేశంలోనే అదీనూ పొరుగు రాష్ట్రంలో పుట్టి, జీవించి ప్రపంచాన్ని గౌతమ బుద్ధుని తరువాత అంతగానూ ప్రభావితం చేసిన వ్యక్తి అంటే నమ్మడం కష్టం. బసవన్న చెప్పినవీ రాసినవీ వచనాలు. వచనం అంటే, thing said అని ఎ.కె. రామానుజన్ అనువాదం. తెలుగు పాఠకులకు వచనం అన్నమాటను వేరే అనువదించి చెప్పక్కర్లేదు, అయినా బసవన్న వచన సారళ్యత తెలియజేసేందుకు ఎ.కె. రామానుజన్ ప్రసక్తి తెచ్చాను. బసవన్న ఎన్ని వచనాలు రాశాడన్నదీ, ఇవాళ బసవన్న వచనాలని ప్రచారంలో ఉన్నవాటిల్లో ఏవి ప్రక్షిప్తాలన్న విషయమూ నేటికీ పరిశోధనాంశాలే. ఈ పరిచయంలో నేను పరిశోధనల వైపు పోను. బసవన్న వచనాలను చాలామంది అనువదించారు. తెలుగులోనూ ఇవి ఇంతకు ముందు లభ్యమే. చినవీరభద్రుడి అనువాదం సరళమైన ఆధునిక తెలుగు వాక్యాన్నే ఆధారం చేసుకున్నది. మూలంలో కనిపించే బసవన్న పొందిన ఆధ్యాత్మికానుభూతిని సామాజిక బాధ్యతనూ ఈ అనువాదకుడు తెలుగు పాఠకుల్లో కలిగించాడు. చినవీరభద్రుడిని తను రచనలు చేస్తున్న తొలినాళ్ళ నుంచీ నేను ఎరుగుదును. చినవీరభద్రుడు ఏ కవిలోనైనా ప్రతిభ ఉంటే కవి ప్రతిభావంతుడనే అంటాడు. చాలా మందిలో ప్రతిభతో పాటుగా వ్యుత్పత్తీ, అభ్యాసమూ కనిపిచడం కద్దు. త్రికరణ శుద్ధి ఉన్న నైతిక మనీషిని మాత్రమే చినవీరభద్రుడు ‘‘ఈయన కదా మానవుడంటే’’ అని అబ్బురపడతాడు, హారతి పడతాడు.

చినవీరభద్రుడు బసవన్న వచనాలను అనువదించడంలో నాకు ఒక న్యాయం కనిపించింది. న్యాయం అంటే, T.S. Eliot St. John Perse ని అనువాదం చెయ్యడంలో కనిపించే న్యాయం. న్యాయం అంటే, శ్రీశ్రీ మయకోవ్‌స్కీని అనువదించడం లాంటి న్యాయం. పరిణతజ్ఞానంతోనూ అనుకంపించే హృదయంతోనూ సమాజాన్నీ మనిషినీ ప్రేమించే కవి సామాజిక, నైతిక, ధార్మిక, సాహితీ దిగ్దంతిని ‘‘ఇతను కదా మానవుడు’’ అని ఆనందబాష్పాల మధ్య పెట్టిన కేక ఈ అనువాదం. చినవీరభద్రుడు అనువదించిన మూడువందల (299 + 1 అధికవచనం) బసవన్న వచనాలు చినవీరభద్రుడు మనసు పెట్టి రాసిన ఏ కవితైనా బాగున్నట్టే, ఇవీ బాగున్నాయి. అది చెప్పడం కాదు, ఈ పరిచయం ముఖ్యోద్దేశం, ఈ పుస్తకానికి చినవీరభద్రుడు రాసిన ఏభై పేజీల ముందుమాట ముఖ్యం. పాఠకులీ ముందు మాటను ముందే చదివినా సరే, లేక, నా లాగ, బసవన్న వచనాలు చదివిన తరువాత చదివినా సరే, ఈ ముందుమాటలో ఉంది అసలు రహస్యం. ‘‘ఎడమ చేతిలో పాలగిన్నె/ కుడి చేతిలో బెత్తం పట్టుకొని’’ వస్తున్న బసవన్న చినవీరభద్రుడిని ఎలా ఆకట్టుకున్నదీ, మన దేశంలో వివిధ ధార్మికమథనాల అంతస్సూత్రం, ఏ ధర్మవీరుణ్ణైనా ఎలా అనుసరించాలో తెలిసీ తెలియని తనంతో తదనుయాయులు చేసే పనులూ, ధర్మసంస్థాపకుడి నిర్యాణానంతరం అనుయాయుల్లో కనిపించే చీలికలూ, ప్రజలు ఏ మతాన్నైనా ఎవరు చెప్పినా ఎందుకు నమ్మాలన్న చింతనా, దాదాపుగా అసలు మనిషికి ఏం కావాలన్న తొలి ప్రశ్న– ఇన్ని వివరాలూ ఈ ముందుమాటలో ఉన్నాయి. ఇంతే కాక, బసవన్న ఉపనయ కర్మను తిరస్కరించి, పుష్కరకాలం గురుకులంలో చదువుకొని అన్ని వేదవేదాంగాలూ అభ్యసించి లింగధారియై శివాద్వైతిగా ఏకేశ్వరోపాసన చేస్తూ జంగమదేవరలను కొలుస్తూ ప్రజల భాషలో ప్రజల కోసమై చెప్పిన వచనాల origin and provenance కూడా ముందుమాటలో ఉన్నాయి. చినవీరభద్రుడికి ఈ పుస్తకానికి ముందుమాట రాయడానికే ఎక్కువ టైమ్ పట్టిందా లేక బసవన్నను అనువదించడానికి ఎక్కువ టైమ్ పట్టిందా? ఏమో!

• ఇవి బసవన్న రాసిన (చెప్పిన) షట్–స్థల వచనాలు. బసవన్న భక్తి జ్ఞానభక్తి అనీ శాంతభక్తి అనీ కొందరనగా చినవీరభద్రుడు బసవన్నది ముగ్ధభక్తి అని నమ్ముతున్నాడు. బసవన్న కాలపు వీరశైవం నిమ్నకులస్థులకు శివదీక్షనిచ్చినా వారిని తమతో కలుపుకోలేదు. ఇక్కడ బసవన్న క్రాంతదర్శిగా కనిపిస్తూ అందరినీ కలుపుకున్నాడు. అందరూ ఒక్కటే అని నమ్మిన శివాద్వైతి నుంచి అందరూ ఏమాశిస్తారో అదే చేశాడు బసవన్న. కనుకనే ప్రజ పెద్ద ఎత్తున స్పందించీ బసవన్న అనుయాయులయ్యారు. శంకరుడూ, రామానుజుడూ తాత్త్వికంగా సత్యమొకటే అని ప్రతిపాదించినా, వ్యవహారంలోకి వచ్చినప్పటికి వారికి ఉన్న అడ్డంకులను బసవన్న తోసిరాజని నమ్మిన సత్యాన్నే ఏకేశ్వరోపాసననే ఉద్ఘాటిస్తూ అట్టడుగున ఉన్న అణగారిన ప్రజల పక్షం వహించి positive discriminationని తొలిగా కనబర్చాడు. సహజంగానే బసవన్న ప్రభావం కొన్ని వర్గాలకు కంటగింపై అతని మీద ఫిర్యాదులు పుట్టాయి. అవి రాజు దాకా వెళ్ళినా, బసవన్న మారలేదు. చివరికి కూడల సంగమం చేరి బసవన్న అక్కడే శివైక్యం చెందాడు. భారత దేశంలో భక్తికవులు చూపిన వెలుగులో తమ తమ రాజకీయ, సామాజిక మేనిఫెస్టోలను కార్యాచరణలనూ రూపొందించుకున్న గాంధీ, అంబేడ్కర్ వంటి వారు సాధించిన విజయాలను వామపక్ష రాజకీయాలు సాధించలేకపోవడానికి కారణం, విప్లవ పక్షాలకు భక్తికవి లేకపోవడమే అని చినవీరభద్రుడు అంటున్నాడు. ఇక్కడ చెరబండరాజు ఒక exception అని నేను నమ్ముతాను. ఏ మతానుయాయులైనా తమ మతం social ascendancy లో ఉండగా లభించిన privileges కు బానిసలై ఐహిక సుఖాల్లో ఓలలాడుతూంటే, క్రమేపీ వారి మతం అంతస్సంఘర్షణకు లోనై బలహీనపడుతుందనీ చినవీరభద్రుడు చారిత్రక ఆధారాలతో చెబుతున్నాడు. నిజానికిక్కడ సమాజంలో ఉన్నది బహుదేవతారాధనా లేక ఏకేశ్వరోపాసనా అన్నది కాదు, మత పెద్దల నైతిక నడవడి ఎటువంటిదనేదే ప్రశ్నగా నిలుస్తోంది.

బసవన్న శివాద్వైతానికి ఉదాహరణ: (వచనం 139):

‘‘శివభక్తుడుండే చోటే శివలోకం

అతడి ఇంటి ముంగిలి వారణాసి

అతడి కాయమే కైలాసం.’’

బసవన్న తరువాతి వారైన శ్రీనాథుడ్నీ ధూర్జటినీ మేల్కొలిపిన వచనం 161:

‘‘ముదిమికి నీ ముఖకళ మాసిపోక ముందు

మృత్యువు ముట్టక ముందు

పూజించు, కూడలసంగమదేవుని’’

ఈ కింది వచనం 174 ఎన్నో భాషల్లో సామెత అయిపోయింది.

‘‘రేపూ మాపూ మర్నాడూ అనొద్దు శివుడ్ని వేడుకోడానికి ఈ రోజే మంచి రోజు’’

ఈ కింది వచనం 255 బసవన్న వ్యక్తుల పైపై మెరుగులకూ ధార్మికచిహ్నాలకూ విలువనివ్వడనీ, శివశరణులనే ఎన్నుతాడనీనూ తన భక్తి గూర్చీనూ చెపుతోంది:

‘‘పొడిపించుకొని భక్తులమయ్యామంటారు తల నరుక్కుని భక్తులమయ్యామంటారు.

గుండు కొట్టించుకొని భక్తులమయ్యామంటారు తిట్లు తిట్టించుకొని భక్తులమయ్యామంటారు కూడలసంగన శరణుల్ని పట్టించుకోక– నా భక్తి సగమయ్యింది’’

బసవన్న వినయశీలతనూ భక్తిగాంభీర్యతనూ చూపెట్టే వచనం:

‘‘ఎప్పటికీ మిమ్మల్నే తలుచుకుంటూ ఉండేవారి ఇంటికుక్కగా ఉండనివ్వు నన్ను’’

దైవం మానుష రూపేణా:

‘‘భక్తికి నిరుపేదనయ్యా నేను కక్కయ్య ఇంట్లో యాచించాను చెన్నయ్య ఇంట్లో యాచించాను దాసయ్య ఇంట్లో యాచించాను పురాతన భక్తులందర్నీ గుర్తుపట్టి పోయి వేడుకున్నాకనే కూడలసంగమదేవా! నా భక్తిభిక్షాపాత్ర నిండిందయ్యా’’

చినవీరభద్రుడు ఈ అనువాదానికి జోడించిన అదనపు నవ్యత ప్రతి వచనానికీ దాని మొదటి పంక్తిలోని మాటల్నే శీర్షికగా పెట్టడం. చివరిగా ఒకే ప్రశ్న మిగిలి పోతుంది. బసవన్నలో ఇంత బహుముఖీనమైన ప్రజ్ఞతోపాటూ హిమాలయం అంతెత్తెదిగిన నైతికతకూ నమ్మిన విశ్వాసాలకు చూపిన నిబద్ధతకూ మూలమనదగినవయిన బసవన్న బాల్యంలోని అనుభవాలేమిటి? ఇది బహుశా భవిష్యత్తరం కనుక్కోవాలి.

వాసు & 99011 55133