ప్రపంచం ఒక మాయాజాలం

మన రాష్ట్రంలో జన్మించిన ఆచార్య నాగార్జునుడు తన నిశితమైన తార్కిక మేధస్సుతో పదునైన దార్శనిక, సైద్ధాంతిక వ్యూహాలను సృష్టించాడు. ‘‘ఈ ప్రపంచమంతా ఒక మాయాజాలం’’ అని ఆయన అన్నాడు. కలలలో కనిపించే వస్తువుల ఉనికి మాదిరిగా... ఈ ప్రపంచంలోని అన్ని వస్తువుల ఉనికి ఊహాజనితమే. మనం మేలుకొని ఉన్నప్పుడు కూడా కలలు కంటాం. అలాగే ఈ ప్రపంచాన్ని విశ్లేషిస్తే... అందులో ఏమీ లేదని తెలుస్తుంది. ప్రపంచం నిత్యం పరివర్తన చెందుతూ ఉంటుంది. ఇది ఏమాత్రం శాశ్వతం కాదు... ఇవీ ఆయన ప్రతిపాదనలు. ‘‘మరి కనిపించే ప్రపంచం మాట ఏమిటి? యదార్థమైన ఈ ప్రపంచంలో ఉంటూ, దాన్ని అనుభవిస్తూ, దాని అస్తిత్వాన్నే ఒప్పుకోకపోవడం సముచితమా?’’ అని కొందరు ప్రశ్నించవచ్చు. ప్రపంచం ఉన్నదనే మాట సత్యమే. కానీ అది పారమార్థికంగా లేదు. అందుకే ఆచార్య నాగార్జునుడి సిద్ధాంతానుసారం సత్యం రెండు విధాలుగా ఉంటుంది. ఒకటి: సంవృతి సత్యం... అంటే ఉపరితల సత్యం. రెండోది: పరమార్థ సత్యం... అంటే అంతిమ సత్యం. పారమార్థికంగా చూస్తే ‘ఈ ప్రపంచమంతా ఒక మాయాజాలం’ అని తెలుస్తుంది. ఇంతకుముందు చెప్పినట్టు... కలలో కనిపించే వస్తువుల్లా... ఈ ప్రపంచం ఊహాజనితం. ఈ ద్వివిధ సత్య సిద్ధాంత ప్రతిపాదనలో నాగార్జునుడు కీలక పాత్రను పోషించాడు. ఆ తరువాత మిగిలిన అద్వైతాది తాత్వికులు ఈ సిద్ధాంతంపై తమ జగన్మిధ్యావాదాన్ని నిర్మించారు.

ఈ ప్రపంచం ఏమిటి? ఇది కేవలం అసంపూర్ణ సంబంధాల సమాహారం. పదార్థాలకు వాటి గుణాలు తప్ప స్వతంత్రమైన ఉనికి లేనట్టే... ఈ ప్రపంచం కూడా కేవలం సంస్కారాల కలయిక మాత్రమే. ఈ లోకంలో సుఖం, దుఃఖం, బంధం, మోక్షం, ఉత్పత్తి, వినాశం, చలనం, విశ్రాంతి, అంతరిక్షం, సమయం లాంటివి మన భావనలు మాత్రమే. మానవులు తమ అశాశ్వత సౌధాన్ని నిర్మించడం కోసం సృష్టించిన నిరాధారమైన ఊహే ఈ ప్రపంచం. ప్రపంచం బయటకు శాశ్వతంగా కనిపిస్తున్నా తార్కికంగా విశ్లేషించినప్పుడు అబద్ధమని తేలుతుంది. ప్రపంచంలోని ఈ సంబంధ భాంధవ్యాలు ఏదో ఒకనాడు ఇసుకలాగా రాలిపోతాయి. అయితే సమాజంలో సత్ప్రవర్తన చాలా అవసరం. ఆ సత్ప్రవర్తనే మోక్షాన్ని ప్రసాదిస్తుంది. దానికోసం సమాజాన్ని మనం నిలబెట్టాలి. ఈ విషయాలను ‘మాధ్యమిక కారిక’ గ్రంథంలో ఆచార్య నాగార్జునుడు చాలా స్పష్టంగా వివరించాడు. జగత్తు శక్తిని పరీక్ష చేసి, ఆ శక్తి ఉనికిని విశ్లేషించిన తరువాత... అది శూన్యరూపంలో ఉంటుందనే నిర్ధారణకు మాధ్యమికులు వచ్చారు. సృష్టి ఆవిర్భావాన్ని సరైన విచక్షణతో విశ్లేషిస్తే... దాని ఉనికిని నిరాకరించడం కుదరదు. కానీ ‘అంతా ఉంది’ అనుకోవడం ఒక తీవ్రత. ‘అన్నీ లేవు’ అనుకోవడం మరో తీవ్రత. ఈ రెండు తీవ్రతలనూ విడిచిపెట్టి... మధ్యమ మార్గంలో తన ధర్మాన్ని తథాగతుడు

బోధించాడు.

ఆచార్య చౌడూరి ఉపేంద్ర రావు,

జేఎన్‌యు, న్యూఢిల్లీ.

91 98189 69756